روستاهایی که خالی از سکنه می شوند - فروشگاه طفره

به گزارش فروشگاه طفره، سیدمرتضی احمدپور- تبریز - خبرنگار:آذربایجان شرقی در دهه های قبل استانی روستانشین بوده به طوری که جمعیت روستایی از جمعیت شهری آن همیشه بیشتر بوده است.

اما از دو دهه گذشته تا کنون روند مهاجرت روستاییان با شتاب بیشتری همراه شده است و طی سال های اخیر بر اساس اعلام مرکز آمار روند کاهش جمعیت روستایی استان از 36 درصد جمعیت کل استان در سال 85 به 28 درصددر سال 95 کاهش پیدا نموده است. در حال حاضر کمتر از یک میلیون و 100 هزار نفر از جمعیت بالای 4 میلیون نفری آذربایجان شرقی در روستاها زندگی می نمایند. این در حالی است که همچنان روستاییان تامین نماینده اصلی لبنیات و گوشت گوسفندی استان به شمار می روند. ترک روستاها و مهاجرت به شهرها هرچند در سال های اخیر روند کندی پیدا نموده، اما نگرانی ها برای سرنوشت روستاهای خالی از سکنه یا روستاهایی که ساکنان فصلی 3 ماهه دارند همچنان به قوت خود باقی است؛ روستاهایی که طبق آمار بیشتر در جنوب شرقی استان قرار دارند و بعضی از آنها سال هاست خالی از سکنه مانده اند. مهم ترین دغدغه در این شرایط نابودی تدریجی فرهنگ روستانشینی در بخش هایی از استان است که برطرف آن به برنامه ریزی و توسعه روستاها احتیاج دارد.

• نبود آمار جامع برای برنامه ریزی صحیح

شاید مهم ترین عامل در بی توجهی به روستاها نبود اطلاعات تعیین درباره آنها طی سال های اخیر است. آمار روستاهای استان و خدماتی که به آنها ارائه می گردد همیشه با تناقض های متعددی همراه است. این تناقض ها به حدی است که چند سال قبل محمد اشرف نیا معاون وقت عمرانی استاندار از نبود آمار تعداد دقیق روستاها در استان گلایه نموده و گفته بود که تعداد روستاها از 2 هزار تا 3500 روستاست و تفاوت آماری عجیبی دارد. از سوی دیگر، در حالی که بعضی مسئولان دستگاه های خدمات رسان اعلام می نمایند بهره مندی روستاییان از خدماتی مانند آب، برق، گاز و تلفن ضریب بالای 90 درصد دارد، اما به گفته معاونت عمرانی استانداری آذربایجان شرقی تنها 1500 روستا دارای آب شرب سالم و تصفیه شده لوله کشی هستند. این تفاوت های آماری از یک سو و ضعف خدمات رسانی از سوی دیگر موجب شده است که حتی برنامه ریزان دلسوز نیز نتوانند به جمع بندی تعیینی برسند.

• اتفاقات خوب در روستاهای استان

مدیر کل امور روستایی و شوراهای استان با بیان این که در حال حاضر 3073 روستا در استان وجود دارد، اظهار می نماید: حدود 2790 روستای آذربایجان شرقی دارای سکنه و 268 روستا بدون سکنه یا سکونت فصلی هستند. تقی کرمی با اشاره به وجود مسائل متعدد زیرساختی در روستاهای استان به ویژه در بخش جنوب شرقی که فاصله کمتری با شهرهایی مانند تهران و کرج دارند، می گوید: زرق و برق زندگی شهری از یک سو و خشکسالی و نبود کار مناسب از سوی دیگر موجب مهاجرت ساکنان این روستاها شده است. البته در سال های اخیر با تثبیت روند مهاجرت روبرو هستیم و در بعضی روستاها هم مهاجرت معکوس اتفاق افتاده است به نحوی که در روستاهای مرند، ورزقان و بستان آباد با افزایش ساخت وساز روستایی روبه رو بوده ایم. 30 هزار واحد مسکن جدید در سال های گذشته در روستاهای استان احداث شده است.

وی تاکید می نماید: توزیع یک میلیون متر مکعب آسفالت در روستاهای استان، خاک را از چهره این روستاها زدوده است. در حال حاضر در روستاهای با جمعیت بیش از 10 خانوار خدمات آب، برق و گاز بین 80 تا 100 درصد ارائه می گردد. این مسئول به تعداد کم خانه های بهداشت هم اشاره می نماید و می افزاید: با وجود این که تنها در حدود 1043 روستا خانه بهداشت داریم، همه روستاییان زیر نظر شبکه بهداشت هستند.

از نظر امکانات هم نمی توان در روستاهایی که زیر 10 خانوار دارند خانه بهداشت احداث کرد. وی با تاکید بر این که خدمات رسانی راهنمایی شده و سازمان دهی شده به روستاها در اولویت واقع شده است، بیان می نماید: از گروه های غیردولتی خدمات دهنده خواسته شده است که بنا به احتیاج روستاها و با احتیاجسنجی قبلی خدمات رسانی و از ارائه طرح های اشباع شده خودداری نمایند. با توجه به معرفی یکی از شهرهای استان به عنوان شهر محروم، این خدمات به صورت مستقیم به این شهر راهنمایی می گردد تا محرومیت از چهره آن زدوده گردد. کرمی ادامه می دهد: اجرای طرح هادی مورد تاکید استانداری و بنیاد مسکن است و در حال حاضر حدود 900 روستا از این طرح برخوردار شده اند. در بقیه روستاها هم این طرح اجرا می گردد.

• ضعف های زیرساختی

کارشناس مسکن روستایی آذربایجان شرقی با بیان این که تاکنون - در کنار نبود اطلاعات تعیین - همت کافی هم برای حل مسائل روستاها وجود نداشته است، می گوید: مهم ترین ضعفی که در سال های اخیر درروستاها با آن روبرو بوده ایم انجام حرکت های خدمات رسان موازی و بدون برنامه ریزی بوده است. صابر علیمی بیان می نماید: دستگاه های مختلف - بنا به تشخیص خود - در سال های گذشته اقدام به خدمات رسانی بدون برنامه ریزی نموده اند. به عنوان مثال، در حال حاضر چندین مدرسه بدون دانش آموز در روستاهای اطراف میانه و بستان آباد وجود دارد که بدون مطالعه ساخته شده اند. در حال حاضر بعضی از روستاها خالی از سکنه هستند. یا در روستاهایی آسفالت ریزی صورت گرفته است که در حال حاضر تخریب شده اند.

وی تاکید می نماید: مهم ترین چالشی که روستاهای استان با آن روبرو هستند، نبود طرح هادی است. بنا بر اعلام رسمی مسئولان، این طرح در کمتر از 50 درصد روستاهای استان اجرا شده است. نبود طرح هادی، خدمات رسانی تعیین به این روستاها را با مشکل روبرو می نماید. این کارشناس ادامه می دهد: بنا بر اعلام استانداری در شهرهایی مانند چاراویماق، هوراند و هشترود مشکل جدی در زمینه راه های روستایی وجود دارد. با توجه به کوهستانی بودن منطقه در 6 ماه سال امکان تردد در این راه ها عملا وجود ندارد. طبیعی است که در چنین شرایطی ادامه زندگی عادی با دشواری های زیادیهمراه خواهد بود، بنابراین بخشی از مهاجرت های روستاییان از روی ناچاری است. این کارشناس به سکونت فصلی در اغلب این روستاها اشاره می نماید و می گوید: در اکثر 268 روستای خالی از سکنه استان سکونت بین یک تا 3 ماه از سال وجود دارد که قابلیت آنها را برای سکونت دائمی نشان می دهد. در صورت تامین زیرساخت ها و توسعه طرح هادی، مهاجرت معکوس را شاهد خواهیم بود.

• بی توجهی به روستاهای هشترود و چاراویماق

نماینده چاریماق در مجلس شورای اسلامی با اشاره به اطلاعات ارائه شده از سوی مسئولان اجرایی استان می گوید: هشترود و چاراویماق بیشترین آمار جمعیتی روستاییان مهاجر و بیشترین روستاهای خالی از سکنه یا سکونت فصلی را در استان دارند. استمرار بی توجهی به این مناطق موجب تشدید اینمهاجرت ها در سال های اخیر شده است. سیدحمزه امینی ادامه می دهد: جنوب شرق استان منابع آب زیرزمینی و رودخانه ای زیادی دارد و به سدهای بزرگی در منطقه هم متصل است. اما بهره برداران کشاورزی از سختگیری های مسئولان در دادن مجوز برداشت آب گله مند هستند و پروژه های زیادی بر زمین مانده است که موجب فرار سرمایه می گردد.

وی تاکید می نماید: مشکل راه های روستایی در این منطقه نگران نماینده است و اکثر روستاهای این منطقه راه مناسب ندارند. راه مراغه - هشترود همچنان کم عرض و خطرناک است و با وجود نقش موثر این شهرها در فراوری محصولات کشاورزی و ثروت برای استان به شکل مناسب به آنها توجه نمی گردد. این بی توجهی ها در نهایت به تخلیه روستاها منجر می گردد که خطر نابودی آنها را به دنبال دارد و می تواند زمینه ساز بروز مسائل متعدد اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی باشد. امینی می افزاید: باید قبول کرد که بعضی مناطق استان با محرومیت دست و پنجه نرم می نمایند و نمی توان این واقعیت را رد کرد. بر این اساس، شناسایی مناطق محروم تر موجب تزریق منابع اقتصادی و توسعه و خروج از محرومیت می گردد.