مسجد جامع بروجرد از نخستین مسجد های ساخته شده در کشور - فروشگاه طفره

به گزارش فروشگاه طفره، مسجد جامع بروجرد معروف به مسجد آدینه با گویش بروجردی مچد جمه، یکی از مساجد تاریخی و از بنا های معماری سرشناس در شهر بروجرد است.

به گزارش خبرنگار ، براساس آنالیز های اولیه باستان شناسان، بنای اولیه مسجد جامع بروجرد مربوط به قرون دوم تا سوم هجری، از آتشگاهی نیمه ویران شده به مسجد تبدیل شده است.

مسجد جامع بروجرد، به صورت یک مجموعه شامل مسجد، آب انبار، ساختمان غریب خانه، میدان و سایر متعلقات بوده، که امروزه از بین رفته است. بنای مسجد جامع از نظر شکل از نوع مساجد تک ایوانی است که دارای دو در ورودی در قسمت های شرقی و غربی است. بنا شامل یک حیاط مرکزی، ایوان، فضای گنبدخانه و شبستان های اطراف آن و یک شبستان وسیع زمستانی در طرف شمال حیاط مرکزی است. بنابر شواهد موجود، صفویان، زندیان و قاجاریان تعمیرات بنیادی در مسجد انجام داده و بخش هایی به آن افزوده اند.

معماری مسجد جامع بروجرد منحصر به فرد و یکی از شاهکار های تاریخی معماری کشور است که هم ویژگی های معماری اسلامی و هم معماری باستانی ایران را در خود جای داده است. مسجد دارای گنبدخانه ای است که در ضلع جنوبی قرار گرفته و از بخش های قدیمی تر بنا است و معماری این بخش، شبیه به چهارطاق های دوره ساسانی است.

مسجد دارای دو درب شرقی و غربی است که به صحن اصلی باز می شوند. در جنوب صحن، گنبد و ایوان اصلی مسجد که قدیمی ترین بخش آن است قرار گرفته است و در ضلع شمالی نیز شبستان مسجد با ارتفاعی کمتر از سایر بخش ها قرار گرفته که در تابستان فضای خنکی را ایجاد می نماید. ایوان جنوبی دارای دو گلدسته است که بعد ها به مجموعه افزوده شده است. از دیگر دیدنی های مسجد جامع، منبر چوبی مسجد است که نه عدد پله دارد و اینک در ایوان میانی مسجد قرار گرفته است.

بنای اصلی مسجد، فضای گنبد دار با ایوانی است که در برابر آن قرار گرفته است. محوطه سازی مسجد در قرون4 و 5 و الحاقات و تعمیرات آن طبق کتیبه های موجود، در قرون بعد اجرا شده است. در زمان سلجوقیان بنا آباد بوده و اعتبار زیادی داشته است. در همین دوره تزییناتی به بنا افزوده شد. تزیینات مسجد، تزییناتی بر پایه آجر است و در حد مختصری هم تزیینات کاشی کاری و تزیینات گچ کاری در آن به چشم می خورد. کتیبه ای آجری نیز از این دوره باقی مانده است. این کتیبه آجری، به خط کوفی در دیوار جنوبی گنبدخانه و بالای محراب گواه این مطلب است. متن کتیبه چنین است:

بسم الله اللهم اغفر امر هذه القبه الصدر لا جل مجدالدین جمال الاسلام عزالملک ابوالعز محمد بن طاهر بن سعید اطا اله بقائه.

بعد از آن در دوره ایلخانان یک دوره فترت ایجاد شد که شاید علت آن مربوط به حملات مغول بوده است. این حمله آسیب های بسیاری به مسجد وارد نموده است. در دوره تیموری مسجد دوباره احیا شده و بخش هایی به آن اضافه شد. این بخش ها شامل تعمیر گنبد ریخته شده دوره قبل و احداث ایوان و شبستان های شرقی، غربی و شمالی است. مسجد دارای کتیبه های کوچک دیگری نیز هست که به زمان شاه عباس اول صفوی می رسند.

در ضلع شرقی مسجد نیز آرامگاهی قرار گرفته است. وضوخانه مسجد در مجاورت مسجد است و دارای یک ورودی بزرگ است که غریب خانه نام دارد. طبق کتیبه ها مسجد سه بار در دوره صفویه و یکبار نیز در سال 1209 قمری در دوره قاجار مرمت شده است که در این دوره علاوه بر تعمیرات و الحاقات دو مناره در طرفین ایوان نیز ساخته شده است.

در خصوص مسجد اعتقادات محلی خاصی وجود دارد. مردم بر این عقیده اند که امام حسن مجتبی به بروجرد سفر نموده و در مسجد جامع سخنرانی داشته است. در این مورد سند و منبع کتبی وجود ندارد و این عقیده تنها ریشه در گفته های شفاهی و اعتقادات مردمی دارد. تصویر زیر مربوط به درب مسجد جامع است.

این بنا که از مهم ترین یادگار های معماری گذشته ایران است در سال 1314 ثبت آثار ملی شد. این مسجد شناسنامه ای برای قدمت بروجرد محسوب می گردد که هر ساله گردشگران بسیاری را به سمت خود جذب می نماید.

گزارش/سارا بابایی

ب